Jan Swerts - Schaduwland


Dit jaar verschenen al minstens drie imponerende albums over menselijk leed. Blackstar van David Bowie en You Want It Darker van Leonard Cohen gaan over een (bijna) naderende dood en op Skeleton Tree van Nick Cave handelt het over het verwerken van het verdriet van een plotseling uit het leven gerukte zoon. Aan dit rijtje dient absoluut Schaduwland toegevoegd te worden. Het is Jan’s derde, prachtige conceptalbum op rij geworden. Op debuut Weg was het thema de heimwee naar een verdwenen jeugd en op Anatomie van de melancholie draaide het om de hang naar vergankelijkheid. De titel voor Schaduwland ontleende hij aan de volgende regels van The Sire of Sorrow (Job’s Sad Song) van Joni Mitchell:
“Once I was blessed, I was awaited like the rain
Like eyes for the blind, like feet for the lame
Kings heard my words, and they sought out my company
But now the janitors of Shadowland flick their brooms at me”
Een song die overigens staat op zijn favoriete cd in zijn collectie, Travelogue. Belangrijkste, overige inspiratiebronnen zijn Philip Glass, Wim Mertens en George Winston. Eigenlijk was het de bedoeling dat hij een postapocalyptische zombieplaat zou gaan maken. Al zijn hele leven is hij gefascineerd door onderwerpen als het einde van de wereld en de laatste man op aarde, zowel in de muziek als in boeken. Nu heeft hij die plaat eindelijk kunnen maken, maar helaas staat zijn eigen leven centraal op Schaduwland. 2014 werd een rampjaar voor Jan. Bij zijn toen vijfjarige zoontje Jef wordt in dat jaar een zware vorm van het syndroom van Gilles de la Tourette geconstateerd. Dit bericht bezorgde Jan  zeer veel stress waardoor hij zelf een spieraandoening ontwikkelde. Allereerst werd ALS geopperd, maar dat bleek het gelukkig niet te zijn. Daarnaast heeft hij het syndroom van asperger, dus mijdt hij drukke gezelschappen. Al dit leed trok zo’n zware wissel op het gehele gezin, dat het zelfs tot een scheiding leidde. Hierdoor werd hij genoodzaakt om terug bij zijn ouders in te trekken. Voor zijn piano was alleen plaats op zijn vroegere slaapkamer, wat behoorlijk confronterend voor hem was. En nog was het niet het einde van al dat leed, dat op zijn pad gekomen was. Zijn moeder stierf na vijftien jaar geleden te hebben aan de gevreesde ziekte. Op zijn oude slaapkamer zou hij in nog geen vier maanden tijd bijna alle muziek voor Schaduwland componeren. De cd is in vier fases verdeeld, de schok & ontkenning, woede & vlucht, depressie en aanvaarding? De liefelijke opener schreef hij al in zijn studententijd, toen het leven hem in alle opzichten nog toelachte. Vervolgens in Iedereen Is in Elkaar aan het Storten, Sara. Iedereen Behalve Jij breekt de hel los en slaat de chaos toe. Overigens bruist deze compositie van energie en hoor je duidelijk de invloed van Vivaldi. Over het hele album is de invloed van minimalistische muziek te horen.  Jan wordt omringd door een groot aantal muzikanten uit de klassieke muziek, maar ook door de inventieve en vernieuwende drummer Karen Willems, bekend van onder anderen Zita Swoon Group en diverse experimentele projecten. Naast veel strijkers zijn blaasinstrumenten te horen als hobo, fagot, sopraansax, klarinet en fluit. Zelf speelt hij piano. Het had niet veel gescheeld of hij had ooit het instrument aan de wilgen gehangen, het is aan een zeer enthousiaste lerares te danken dat hij ooit doorzette. Zijn zang is altijd zeer ingetogen en soms moeilijk verstaanbaar. Zelf noemt hij het neuzelen en bagatelliseert hij  daarmee enigszins de teksten. Je zult ook geen tekstboekjes aantreffen bij zijn albums, om de eenvoudige reden, dat ze voortdurend worden aangepast. Het verwerkingsproces is nog steeds in volle gang. Hij bleef vooral op de been, door zijn baan als leraar geschiedenis en Nederlands aan het UCL Leuven, die voor de nodige regelmaat in zijn leven zorgde. Hierdoor voorkwam hij dat hij zijn toevlucht zou nemen tot alcohol of andere drugs. Het enige lichtpuntje wat hem nog enige houvast geeft, is dat er mogelijk tijdens het leven van zijn zoon Jef nog een remedie zal worden gevonden voor zijn, nu nog, ongeneeslijke ziekte. Misschien kan ik er nog een lichtpuntje voor hem aan toevoegen. Heel veel luisteraars zullen troost gaan vinden in zijn onwaarschijnlijk mooie muziek. Daar reken ik mijzelf zeker toe. 
Theo Volk
Releasedatum: 14 oktober 2016 Universal
Jan Swerts live:
08-11 BRUSSEL: Ancienne Belgique
10-11 LEUVEN: 30 CC
24-11 ANTWERPEN: De Roma
25-11 BRUGGE: Cactus
26-11 HASSELT: Cultureel Centrum Hasselt
03-12 GENT: Handelsbeurs
11 t/m 14-01 GRONINGEN: Eurosonic
29-03 DEN HAAG: Paard van Troje samen met An Pierlé